Lokalizacja

Biłgoraj jest zlokalizowany w południowo-wschodniej Polsce. Leży w południowej części województwa lubelskiego, w środkowej części powiatu biłgorajskiego.

Pod względem historycznym Biłgoraj znajduje się w północno-wschodniej Małopolsce, w dawnej ziemi lubelskiej[2], bezpośrednio przy granicy z Rusią Czerwoną. Biorąc pod uwagę regionalizację kraju, stanowi część nakładających się na siebie regionów: LubelszczyznyZamojszczyzny oraz Biłgorajszczyzny.

Pod względem fizycznogeograficznym znajduje się w północnej części Kotliny Sandomierskiej, na pograniczu stanowiącej jej część Równiny Biłgorajskiej oraz Roztocza Środkowego. Jednocześnie leży na największej z bezleśnych wysp Puszczy Solskiej, której lasy otaczają je głównie od strony północnej i wschodniej.

Pod względem odległości od dwóch największych miast południowo-wschodniej Polski, Biłgoraj znajduje się – w linii prostej – ok. 90 km na południe od Lublina i ok. 75 km na północny wschód od Rzeszowa.

Warunki naturalne

Rezerwat Obary w pobliżu Biłgoraja, chroniący torfowiska Puszczy Solskiej, klasyfikowany jako teren ochronny programu Natura 2000. Fotografia wykonana zimą

Miasto leży na terenie bagiennopiaskowym. Przeważają tutaj nieprzydatne dla rolnictwa gleby bielicowe.

Przez Biłgoraj przepływają dwie rzeki, należące do dorzecza Wisły. Są to:

  • Biała Łada – płynie z północy w kierunku południowo-zachodnim;
  • Czarna Łada – płynie ze wschodu w kierunku zachodnim.

Kilka kilometrów za granicami miasta obie łączą się, tworząc większą rzekę Ładę. Ponadto w Biłgoraju znajduje się szereg mniejszych strug i cieków wodnych. Zaliczyć do nich można m.in. Próchnicę, przy której w osiedlu Piaski znajdują się stawy rybne, oraz Osę, zasilającą zalew na Bojarach.

Wysokość, na jakiej znajduje się Biłgoraj, waha się od ok. 184 m n.p.m. do ok. 212 m n.p.m. Najniżej położone obszary to doliny rzek Białej i Czarnej Łady[3]. Zróżnicowanie terenu w Biłgoraju nie jest zbyt duże; powierzchnia miasta jest raczej płaska i znajduje się w nim tylko pewna ilość niewielkich, bardzo łagodnych wzniesień. Ogólnie wyżej znajduje się część miasta leżąca się po zachodniej stronie Białej Łady[4].

Średnia temperatura powietrza w latach 1971–2000 wynosiła zimą –1 °C, latem 16–17 °C. Na taką specyfikę temperaturową wpływa otoczenie miasta przez Puszczę Solską – lasy stanowią otulinę łagodzącą klimat. Na wschód od tego kompleksu leśnego warunki klimatyczne są bardziej kontynentalne, a temperatury zimą odczuwalnie niższe[5].

Pokrywa śnieżna w Biłgoraju utrzymuje się od 80 do 85 dni[potrzebny przypis], a okres wegetacyjny trwa od 200 do 215 dni[potrzebny przypis].

Otoczenie Biłgoraja charakteryzuje się dużą ilością obszarów chronionych przyrodniczo, mających na celu głównie ochronę cennych lasów Puszczy Solskiej. W bezpośrednim sąsiedztwie miasta (do 15km)[6] znajdują się tereny Roztoczańskiego Parku NarodowegoParku Krajobrazowego Puszczy SolskiejParku Krajobrazowego Lasy JanowskieSzczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego oraz rezerwatu Obary, chroniącego torfowiska leśne. Na terenie miasta znajdują się też drzewa-pomniki przyrody[7].

Układ przestrzenny

Według danych z 2002[8] Biłgoraj ma obszar 20,85 km², z czego 55% stanowią użytki rolne, 9% użytki leśne, a 36% obszary pozostałe – w tym zurbanizowane. Miasto stanowi 1,24% powierzchni powiatu. Jego rozciągłość południkowa wynosi ok. 5,6 km, a równoleżnikowa ok. 5,3 km[9].

Zabudowa miasta przestrzennie jest podzielona na dwie części. Dzieli je płynąca w kierunku południowo-zachodnim Biała Łada wraz z nadrzecznymi łąkami[9]. Na lewym (wschodnim) brzegu rzeki znajduje się właściwa, większa część Biłgoraja. Na prawym (zachodnim) brzegu zlokalizowanych jest kilka osiedli, z których największe to Rożnówka.

Zabudowa mieszkalna Biłgoraja to domy jednorodzinne, wielorodzinne oraz wielopiętrowe bloki mieszkalne. Większość tych drugich jest skupiona w kilku osiedlach blokowych: w granicach dzielnic ŚródmieścieOgrodyPuszcza Solska oraz w osiedlu Nadstawna.Zobacz więcej w artykule Biłgoraj, w sekcji Podział administracyjny – dzielnice.

Największe tereny przemysłowe i magazynowo-składowe zlokalizowane są w granicach dzielnic Puszcza SolskaPiaski i Rapy.

Tereny zielone to w większości łąki, ciągnące się głównie wzdłuż Białej Łady oraz na peryferyjnych obszarach miasta. Zachodnia, zabudowana w mniejszym stopniu część Biłgoraja w dużej mierze zajęta jest przez użytki rolne. Do obszarów niezabudowanych zaliczają się też ogrody działkowe i lasy. Te ostatnie rozrzucone są wzdłuż granic miasta oraz – w większej ilości – na terenie dzielnicy Bojary.

Zagospodarowanych parków oraz skwerów miejskich w Biłgoraju nie ma zbyt wiele i nie zajmują one dużej powierzchni. Największym jest Park im. Stanisława Nowakowskiego w dzielnicy Rożnówka, zajmujący obszar ok. 6,5 ha[9].

Osiedla podmiejskie

Biłgoraj jest otoczony wieńcem wsi o charakterze miejsko-wiejskim (jest to tzw. strefa podmiejska). Część z nich liczy ponad 1000 mieszkańców; w przyszłości mogą zostać wchłonięte przez rozrastające się miasto, jak to miało miejsce z wioskami RapyBojary i Puszcza Solska, które dziś są dzielnicami.

Wsie te mają charakter ulicówek oraz wielodrożnic; są to m.in. DąbrowicaGromadaKorczówOkrągłeSólWola Mała i Dereźnia. Tworzą one aglomerację miasta Biłgoraj; aglomeracja ta jednak nie ma żadnego statusu administracyjnego i można o niej mówić tylko w sensie umownym.

Zarezerwuj pokój